Vaak hoor ik non-profits trots vertellen dat al hun inkomsten zonder tussenkomst direct naar hun projecten gaan en dat zaken als organisatiekosten, overhead en impactmetingen eigenlijk vieze woorden zijn. Het motto is vaak dat als je maar alle ontvangen donaties en subsidies direct aan het goede doel laat komen, je project goed is.

Maar is je goede doel wel zo goed bezig als je bijvoorbeeld actief bent op het gebied van fairtradeproducten, waarbij slechts een fractie van de opbrengst bij arme boeren terechtkomt? En hoe goed is je project als je weliswaar geen organisatiekosten en overheadkosten hebt, maar door gebrek aan planning van jouw kant bijvoorbeeld de medische apparaten voor een lokaal ziekenhuis ongebruikt blijven door gebrek aan training, of erger, gebrek aan acceptatie?

Wees kritisch over je eigen intenties

Het is gemakkelijk om te verdwalen in je goede intenties. 

Je project ziet er goed uit, is snel uitvoerbaar en je hebt geen overheadkosten. Dus kom maar op met die donateurs en subsidies, zou je bijna zeggen. 

Alleen…. Zonder evaluatie en bewijs van effectiviteit blijft je project oppervlakkig en levert je project niet het beoogde resultaat op.

Wist je dat maar liefst 75 procent van alle sociale interventies, zoals armoedebestrijding en verslavingshulp, weinig tot geen effect heeft en in sommige gevallen zelfs negatieve effecten hebben? Dit laat zien hoe belangrijk het is om kritisch te kijken naar de werkelijke impact van je project.

Wanneer je met je organisatie of project echt een verschil wilt maken, zou je moeten overwegen om te investeren in impactmeting en -evaluatie om te weten of jouw inspanningen daadwerkelijk verschil maken.

Leren en verbeteren

Wat doe je als je merkt dat je organisatie of project onvoldoende impact maakt? 

De Amerikaanse stichting No Lean Season nam een heel rigoureus besluit en besloot in 2019 om haar activiteiten te staken vanwege onvoldoende effect. De organisatie richtte zich op het verminderen van seizoensgebonden armoede door microkredieten aan te bieden aan arme boeren in Bangladesh. Het idee was dat een buskaartje naar de stad hen zou helpen werk te vinden en uit de armoede te komen. Maar uit eigen onderzoek bleek dat het geld nauwelijks hielp de armoede te verlichten. Een van de initiatiefnemers verklaarde: “Het is triest als iets waarvan je dacht dat het een probleem zou oplossen, geen oplossing blijkt te zijn. Maar het is veel triester om middelen te verspillen.”

Het besluit van No Lean Season is wellicht wel héél rigoureus, maar het toont wat mij betreft wel dat je tijdig de moed moet hebben om te erkennen wanneer je initiatief niet werkt. 

Wanneer je merkt dat je organisatie of project onvoldoende werkt, zou je dus moeten gaan nadenken over manieren om het beter te doen. Wees transparant over de resultaten, leer van de mislukkingen en durf strategische beslissingen te nemen die kunnen leiden tot meer effectieve en duurzame oplossingen.

Meer voorbeelden

Het Nederlandse KWF Kankerbestrijding
Ook dichter bij huis zijn er voorbeelden van organisaties die de moed hebben om kritisch te kijken naar hun impact. Het Nederlandse KWF Kankerbestrijding besloot enkele jaren geleden hun fondsenwervende strategie te herzien na een grondige evaluatie van hun projecten. Ze ontdekten dat sommige van hun initiatieven niet de gewenste resultaten opleverden. In plaats van vast te houden aan ineffectieve methoden, besloten ze om te investeren in nieuwe technologieën en samenwerkingsverbanden met onderzoeksinstituten. Dit leidde tot meer baanbrekende onderzoeksprojecten en betere behandelmethoden voor kankerpatiënten.

Oxfam Novib
Een ander voorbeeld is Oxfam Novib, een Nederlandse organisatie die zich inzet voor armoedebestrijding wereldwijd. Na kritische feedback en grondige evaluaties besloot Oxfam Novib om enkele van hun programma’s te herstructureren. Ze investeerden meer in lokale partnerschappen en capaciteitsopbouw om ervoor te zorgen dat de hulp beter aansluit bij de behoeften van de gemeenschappen. Dit leidde tot een verbetering van de effectiviteit van hun projecten, zoals te zien was in hun landbouwprogramma's in Afrika, waar boeren nu beter bestand zijn tegen klimaatverandering en hogere opbrengsten behalen.

Charity: Water
Charity: Water, een non-profit organisatie die schoon drinkwater levert aan ontwikkelingslanden, toont eveneens het belang van transparantie en voortdurende verbetering. Ze ontwikkelden een systeem waarbij donateurs in realtime de voortgang van projecten kunnen volgen. Na het ontdekken van enkele mislukkingen in hun vroege projecten besloten ze om meer te investeren in lokale partnerschappen en onderhoudsprogramma's. Dit zorgde ervoor dat meer waterbronnen duurzaam blijven functioneren, wat een directe positieve impact heeft op de gemeenschappen.

Lessen die je hieruit kunt leren

Als deze voorbeelden laten zien dat het belangrijk is om een eventuele mislukking van je project te erkennen en te investeren in verbetering die belangrijk zijn zijn voor de effectiviteit van je organisatie of project. 

Door transparant te zijn over de resultaten en strategisch te investeren in wat werkt, kun je de impact van je organisatie of project significant verbeteren, en dat is waar het volgens mij om zou moeten gaan.

Heb de moed om te evalueren en te herzien
Ik weet uit de praktijk dat het moeilijk is, maar zorg voor kritische zelfevaluatie. Soms werkt iets niet, wees daar eerlijk over, ook richting jezelf. Omarm bovendien feedback van anderen. Beide zijn essentieel voor groei en verbetering.

Wees transparant over je resultaten
Zorg ervoor dat je open bent in je communicatie over zowel successen als mislukkingen. Het bevordert het vertrouwen in je organisatie of project en leert de sector waardevolle lessen.

Investeer strategisch in wat voor jou werkt
Door te investeren in onderzoek, monitoring en evaluatie kun je beter begrijpen wat effectief is voor jouw organisatie of project. Hierna kun je je middelen gericht inzetten voor maximale impact.

Zorg voor meer balans tussen kosten en impact
Zoals je hebt kunnen lezen, ben ik geen grote fan van het alleen maar letten op het minimaliseren van de kosten van je non-profit of project. 

Een van de grootste uitdagingen voor non-profits is wat mij betreft het vinden van de juiste balans tussen het minimaliseren van kosten en het maximaliseren van impact. Ik snap als geen ander dat lage overheadkosten aantrekkelijk kunnen lijken voor donateurs, maar ze kunnen vaak ten koste gaan van de effectiviteit en duurzaamheid van de programma's. 

Als organisatie moet je daarom beseffen dat investeringen in infrastructuur, personeel en technologie cruciaal zijn voor langdurig succes.

Vergeet niet het belang van capaciteitsopbouw

Een ander aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien, is capaciteitsopbouw. 

Onder capaciteitsopbouw versta ik in dit geval het ontwikkelen van de vaardigheden en capaciteiten van lokale partners en gemeenschappen, wat een aanzienlijke invloed kan hebben op de duurzaamheid van projecten. 

Een voorbeeld van een project waar de capaciteitsopbouw werd verwaarloosd, was de bouw van een prachtig ziekenhuis in Sub-Sahara. Een jaar na de bouw en oplevering was het ziekenhuis alweer gesloten omdat er geen rekening was gehouden met de opleiding van lokaal personeel en basale zaken als onderhoud en reserveonderdelen. 

Ook hier geldt weer: om impact te maken moet je investeren. Ook in capaciteitsopbouw. 

Dit betekent investeren in training, opleiding en de ontwikkeling van lokale leiders, zodat zij in staat zijn om je project voort te zetten en te laten groeien, zelfs nadat de initiële financiering is gestopt.

Samenwerken

Daarnaast zou ik je willen adviseren om na te denken over samenwerkingsverbanden. Veel subsidieverstrekkers en fondsen zijn grote voorstanders van samenwerkingsverbanden omdat ze weten dat de continuïteitskansen van het project hiermee verbeterd worden. Toch zijn veel non-profits en goede doelen ten onrechte huiverig voor samenwerking bij de uitvoering van hun project. 

Samenwerking met andere organisaties en belanghebbenden kan de effectiviteit van je organisatie of project vergroten. Door middelen, kennis en expertise te delen, kun je de impact vergroten en duplicatie van inspanningen voorkomen.